آتش افروزی در نظام کنترل تسلیحاتی

گروه جهان: او اعلام کرده است، ایالات متحده باید «همانند سایر کشورها» آزمایش‌های هسته‌ای انجام دهد. این سخنان در حالی مطرح شده که مقامات دولت او، از جمله وزیر انرژی، مدعی‌اند برنامه موردنظر به معنای انجام آزمایش انفجاری هسته‌ای نیست و تنها بررسی بخش‌هایی از سامانه‌های تسلیحاتی برای اطمینان از عملکرد صحیح صورت خواهد گرفت.

 

این تناقض در مواضع، فضای ابهام نسبت به مقصود واقعی آمریکا از طرح موضوع آزمایش‌های هسته‌ای را افزایش داده است.

 

چنین اظهاراتی پس از آن مطرح می‌شود که از اوایل دهه ۱۹۹۰ به این سو، روند توقف آزمایش‌های هسته‌ای در جهان تقریباً تثبیت شده است.

 

در طول ربع قرن اخیر، تنها کره‌شمالی اقدام به انجام آزمایش انفجاری هسته‌ای کرده و آخرین آن در سال ۲۰۱۷ انجام شده است.

 

روسیه و چین اگرچه طی سال‌های اخیر توسعه سامانه‌های پرتاب و برخی توانمندی‌های هسته‌ای خود را آزمایش کرده‌اند، اما هیچ‌گونه آزمایش انفجاری ثبت‌شده‌ای از سوی آنها گزارش نشده است. از این منظر، صدور سیگنال بازگشت آمریکا به آزمایش‌های هسته‌ای می‌تواند به‌مثابه شکستن سکوت یک نظام نسبتاً پایدار کنترل تسلیحات در جهان تلقی شود.

 

 

ترامپ در ماه‌های گذشته چندین‌بار اقدام به ارسال پیام‌های هسته‌ای کرده است؛ از جمله اشاره به اعزام زیردریایی‌های مجهز به تسلیحات هسته‌ای به نزدیکی سواحل روسیه و طرح احتمال آغاز آزمایش‌های هسته‌ای پیش از دیدار با رئیس‌جمهوری چین در کره‌جنوبی.

 

او همچنین مدعی شده که روسیه و چین «مخفیانه» آزمایش‌های هسته‌ای انجام می‌دهند، هرچند تاکنون هیچ‌گونه سند رسمی برای تأیید این ادعا ارائه نشده است؛ چنین ادعاهایی با هدف ایجاد فشار سیاسی و توجیه اقدام متقابل آمریکا ارزیابی می‌شود.

 

تحلیلگران هشدار می‌دهند، از‌‌سرگیری آزمایش‌های انفجاری هسته‌ای یک نقطه‌عطف خطرناک است. این تصمیم، اگر عملی شود، نه‌تنها دلیل فنی روشنی ندارد، بلکه بیشتر به ‌نظر ژست‌های ژئوپلیتیکی و نمایش قدرت می‌آید؛ اقدامی که می‌تواند ثبات استراتژیک را برهم زند و راه را برای یک مسابقه تسلیحاتی نوین باز کند.

 

پایان خویشتنداری هسته‌ای می‌تواند به واکنش‌های تلافی‌جویانه و بازگشت به دوره‌ای از عدم‌شفافیت و رقابت تسلیحاتی منجر شود.

 

بازگشت احتمالی واشنگتن به آزمایش‌های هسته‌ای در شرایطی مطرح شده که آخرین توافق باقی‌مانده برای محدودسازی زرادخانه‌های هسته‌ای آمریکا و روسیه یعنی پیمان «استارت جدید» اوایل سال ۲۰۲۶ منقضی می‌شود.

 

این تصمیم می‌تواند چین و روسیه را در موقعیتی قرار دهد که یا مجبور به واکنش شوند یا اینکه مشروعیت اظهارات قبلی‌شان درباره پایبندی به هنجارهای بین‌المللی زیر سؤال برود.

 

روابط مسکو و واشنگتن از زمان جنگ اوکراین تا کنون در پایین‌ترین سطح قرار دارد و هرگونه اقدام تنش‌زا می‌تواند احتمال تمدید این توافق یا مذاکره برای توافق جایگزین را کاهش دهد.

 

کرملین پیش از این هشدار داده است که در صورت از‌سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای از سوی آمریکا، روسیه نیز واکنشی درخور خواهد نشان داد.

 

چنین اقدامی می‌تواند زمینه‌ساز پایان دوره بیش از ۳۰ ساله توقف آزمایش‌های انفجاری هسته‌ای و آغاز دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی میان قدرت‌های هسته‌ای شود.

 

در سوی دیگر، چین طی سال‌های اخیر ظرفیت هسته‌ای خود را افزایش داده و شمار کلاهک‌هایش را تقریباً دو برابر کرده است.

 

چین زرادخانه هسته‌ای خود را از حدود ۳۰۰ کلاهک در سال ۲۰۲۰ به حدود ۶۰۰ کلاهک در سال ۲۰۲۵ رسانده است.

 

همچنین، پانزدهمین برنامه پنج‌ساله پیشنهادی پکن، بازدارندگی را به «تعادل و ثبات استراتژیک جهانی» مرتبط می‌کند. با این حال، پکن از سال ۱۹۹۶ به بعد هیچ آزمایش انفجاری انجام نداده است.

 

تحلیلگران آمریکایی معتقدند که چین می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۰۰۰ کلاهک داشته باشد. با این حال، رشد زرادخانه و ارتقای موشک‌ها به معنای آزمایش هسته‌ای انفجاری نیست.

 

سیاست دیرینه چین بر حفظ بازدارندگی حداقلی و پرهیز از ورود به مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای استوار بوده است. با این حال، اعلام ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای از سوی آمریکا می‌تواند این معادله را برهم زند و چین را تحت فشار قرار دهد تا برای حفظ موازنه راهبردی، به سمت بررسی گزینه‌های جدید در حوزه آزمایش یا توسعه تسلیحات سوق پیدا کند.

 

چین اعلام کرده که مهلت قانونی آزمایش‌های هسته‌ای خود را نقض نخواهد کرد و از پیمان جامع منع آزمایش هسته‌ای حمایت می‌کند، اگرچه آن را تصویب نکرده است.

 

در اکتبر ۲۰۲۵، سخنگوی وزارت خارجه چین، گوئو جیاکون، چین را «یک کشور مسئول مسلح به سلاح هسته‌ای» نامید و این تعهد را مجدداً تأیید کرد. اکنون، تصمیم ترامپ، چین را در تنگنا قرار می‌دهد.

 

 

اقدام ترامپ شبیه دور دیگری از «تشدید برای کاهش تنش» است؛ این ایده یعنی با افزایش تهدید، رقبا را مجبور می‌کند تا با شرایط ایالات متحده به میز مذاکره بیایند.

 

با این حال، ازسرگیری آزمایش هسته‌ای فقط یک ابزار چانه‌زنی نیست. این ریسکی است که خطر از بین بردن دهه‌ها خویشتنداری را به همراه دارد و جهان به دلیل آن می‌تواند بسیار بی‌ثبات‌تر شود.

 

به نظر می‌رسد هدف از بازگرداندن آزمایش سلاح‌های هسته‌ای، کشاندن روسیه و چین به میز مذاکره برای یک توافق سه‌جانبه کنترل تسلیحات است، چیزی که ترامپ همچنان برای آن تلاش می‌کند.

 

با این حال پکن استدلال کرده که ذخایر هسته‌ای آن برای قرار گرفتن در هرگونه توافق سه‌جانبه کنترل تسلیحات بسیار کوچک است.

 

نکته مهم این است که این تصمیم خلاف اصول خویشتنداری و دیپلماسی است. به جای استفاده از مزیت قاطع آمریکا در قدرت نظامی متعارف و بازدارندگی هسته‌ای برای پیشبرد مذاکرات دیپلماتیک، به نظر می‌رسد دولت مصمم به قدرت‌نمایی است.

 

در حالی که، یک سیاست خارجی مبتنی بر خویشتنداری بر کاهش خطرات هسته‌ای از طریق دیپلماسی، حفظ خطرات ناشی از استفاده از سلاح هسته‌ای و ایجاد رژیم‌های راستی‌آزمایی تمرکز خواهد کرد.

 

 

در سطح گسترده‌تر، ایالات متحده و روسیه در حال حاضر مجموعاً بیش از ۱۰ هزار کلاهک هسته‌ای در اختیار دارند و هرگونه تغییر در سطح آمادگی یا آزمایش این سامانه‌ها تأثیر فوری بر محاسبات امنیتی سایر بازیگران خواهد داشت.

 

بازگشت آزمایش‌های هسته‌ای خطر شکل‌گیری واکنش‌های زنجیره‌ای را به همراه دارد. علاوه بر این، دانشمندان آمریکایی اکنون می‌توانند از مدل‌سازی کامپیوتری پیشرفته برای بررسی اینکه آیا بمب‌ها هنوز بدون آزمایش انفجاری کار می‌کنند یا خیر، استفاده کنند.

 

بنابراین، هیچ دلیل فنی برای شروع دوباره آزمایش وجود ندارد. از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای در حال حاضر تقریباً روسیه و چین را به انجام همین کار سوق می‌دهد.

 

سایر کشورهای مسلح به سلاح هسته‌ای نیز ممکن است از این امر پیروی کنند. همچنین ممکن است به کشورهایی که آرزوی وضعیت مسلح به سلاح هسته‌ای را دارند، توجیهی برای توسعه برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای خود بدهد.

 

اگرچه هدف ترامپ از تهدید به ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای، اعمال فشار بر مسکو و پکن و کشاندن آنها به میز مذاکره درباره یک توافق سه‌جانبه جدید باشد؛ اما این رویکرد «تشدید برای امتیازگیری» ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد. اگر روسیه و چین با آزمایش‌های خود به اقدام ترامپ پاسخ دهند، خویشتنداری هسته‌ای می‌تواند از بین برود.

 

باز کردن درِ آزمایش‌های هسته‌ای پس از سه دهه خویشتنداری، فقط یک مسابقه تسلیحاتی دیگر نیست؛ این چیزی پیچیده‌تر، پرخطرتر و بسیار خطرناک‌تر از جنگ سرد است، رقابتی که می‌تواند تقریباً بشریت را به پایان برساند.